De afgelopen decennia zijn zandwegen in agrarisch gebied op grote schaal verdwenen of verhard en wat nu nog resteert staat onder druk. Wegen die intensief worden gebruikt, krijgen een (semi)verharding vanwege stofoverlast in de zomer, modderpoelen in de winter of ze worden omgevormd tot verhard fietspad. Bermen worden vaak niet voldoende beheerd of ongevraagd toegevoegd aan aangrenzende landbouwpercelen. Dit zijn zorgelijke ontwikkelingen, omdat zandwegen hoog worden gewaardeerd.
Onderzoek
In 2019 is op initiatief van Stichting de Brabantse Hoeders veel aandacht besteed aan zandwegen. Hoogtepunt daarbij was de ‘Zondag van het zandpad’ tijdens de ‘Week van het landschap’, een jaarlijks terugkerend evenement van Brabants Landschap. Het Coördinatiepunt Landschapsbeheer van Brabants Landschap heeft dit aangegrepen om adviesbureau Ecologica onderzoek te laten uitvoeren naar de natuurwaarde van zandwegen in agrarisch gebied. Hierbij is gekeken naar de aanwezige wilde bijen, dagvlinders, sprinkhanen, angeldragende wespen en vogels.
Zandwegen vormen leefgebied voor kritische soorten
Op 16 onderzochte transecten zijn in totaal 183 soorten aangetroffen. Daaronder bevonden zich 8 Rode Lijstsoorten, 51 minder algemene soorten, 15 zeldzame soorten en 14 soorten met een provinciale prioritaire status. Onverwacht groot waren de aantallen bijen- en wespensoorten. Tijdens het onderzoek zijn ook 33 vogelsoorten waargenomen, veelal karakteristieke soorten van kleinschalig agrarisch gebied zoals patrijs, geelgors, grasmus, kneu en roodborsttapuit.
Soortenrijkdom hoger langs zandwegen dan langs asfalt
Bij de zandwegen waren 48% meer soorten aanwezig dan bij vergelijkbare verharde wegen. Ook het totaal aantal aangetroffen individuen was bij zandwegen fors hoger, wel 62%. Uit de verzamelde gegevens blijkt dat de natuurwaarde voor wat betreft de onderzochte groepen gemiddeld met 36% achteruitgaat wanneer een zandweg wordt geasfalteerd. Meer gegevens vindt u in het onderzoeksrapport van Ecologica.
Behoud zandwegen voor biodiversiteit!
Hoewel bescheiden van opzet heeft dit onderzoek duidelijk aangetoond dat zandwegen van groot belang zijn voor de biodiversiteit. In agrarisch gebied herbergen deze zandwegen en bermen een opvallend rijke fauna met inbegrip van kenmerkende en zeldzame soorten. Zandwegen met een goed ontwikkelde bermvegetatie kunnen om die reden ook een functie vervullen als verbinding tussen natuurgebieden. Dit alles geeft heldere argumenten om zuinig met bestaande zandwegen om te gaan en ze passend te beschermen.
