Afscheidsbijeenkomst directeur Jan Baan
Gisteren, woensdag 26 mei, nam Jan Baan na ruim 41 jaar – waarvan bijna 27 jaar als directeur – afscheid van externe relaties. Vanwege de coronamaatregelen bestond de dag uit zowel een bijeenkomst op locatie bij Fort Altena (Werkendam) als een digitale livestream. Hieronder volgt een korte impressie van het programma.
Jan als dealmaker, beschermheer en diplomaat
Het ochtenddeel stond in het teken van zijn afscheid aan het Algemeen Bestuur (AB). Voorzitter Joseph Vos sprak, naast een aantal AB-leden, een woord van dank uit en haalde met hen leuke herinneringen op uit de bestuursperiode van Jan. “In een toespraak jouw betekenis voor Brabants Landschap als instituut, de Brabantse natuur en het landschap in algemene zin en voor de provincie Noord-Brabant te duiden, is haast onmogelijk”, begint Joseph. “Het zijn van een belangwekkend figuur in de Brabantse samenleving maakt jou als persoon zeer waardevol.” Dat beaamden ook Roel Gaymans (lid Algemeen Bestuur) en de heren Bert van Dijk (oud-voorzitter Brabants Landschap) en Frank Houben (erevoorzitter Brabants Landschap). Gedrieën gaven zij op eigen wijze gestalte aan hun ervaringen met Jan; “In al zijn veelzijdigheid, als dealmaker, beschermheer en diplomaat”, haalde Bert van Dijk aan.
Gewaardeerd met de 12e Brabants Landschapspenning
Het Algemeen Bestuur reikt namens Brabants Landschap deze penning als onderscheiding uit aan personen die zich op uitzonderlijke wijze verdienstelijk maken voor de natuurbescherming. Woensdag 19 mei j.l. werd de 11e penning uitgereikt aan AB-lid Wim van den Dries. “Jan dacht de laatste hiermee wegegeven te hebben, maar de laatste penning is nog te vergeven”, vertelt Joseph met een knipoog, “daarmee wil ik jou, vanuit de hele organisatie als dank en waardering van jouw geweldige inzet deze penning uitreiken; je was een zender vol verhalen, passie en ambitie, maar vooral met visie en een onvermoeibare werklust, waardoor je zo veel bereikt hebt.” Jan was aangenaam verrast en nam de penning, op gepaste afstand in ontvangst.
De penning is al uitgereikt aan:
- 1994: ing. A.B. Gijtenbeek
- 1996: jonkheer mr. E.W.J. van Weede van Dijkveld
- 1997: drs. M.C.A. Klinkenbergh
- 2001: mevr. A. Raadsen
- 2002: B. van Polen
- 2003: mr. F.J.M. Houben
- 2003: dr. H.K.M. Moller Pillot
- 2005: H.J. van Hoof
- 2010: G.C.M. van der Kaa
- 2018: dr. J. van der Straaten
- 2021: dr. W. van den Dries
Verbonden met het landschap: door jeugd en werk …
Na de uitreiking van de Brabants Landschapspenning benadrukt Joseph Vos de bijzondere betekenis die de bijeenkomstlocatie – Fort Altena – voor Jan heeft. Enerzijds vanwege zijn jeugd, waarin hij veel kattenkwaad uithaalde en veel avonturen beleefde. Anderzijds omdat Fort Altena samen met nog twee forten (Bakkerskil en Giessen) verworven is door Brabants Landschap en met grote passie en onder de bezielende leiding van Jan gerestaureerd is en een herbestemming heeft gekregen. In de zoektocht naar een geschikt geschenk kwam het bestuur uit op een cadeau wat kenmerkend is voor deze streek: een kunstwerk in de vorm van een meidoornstruik die beschermend werkt voor diegene die eronder gaat zitten. Het is min of meer een traditie om in het kader van het afscheid van heel bijzondere mensen een kunstwerk aan te bieden. Hester Pilz, beeldend kunstenaar uit Oirschot, is gevraagd een beeld te ontwerpen passend op deze locatie en verwijzend naar de plek en geschiedenis, maar ook naar de talenten en werkzaamheden van Jan.
… en persoonlijk betrokken als bijzonder gemotiveerd directeur
Naast lovende woorden van bestuursleden en externe relaties kwam ook kort één van de medewerkers van Brabants Landschap, beheerder Mari de Bijl, aan het woord. “Ik ken jou als een bijzonder gemotiveerd directeur, binnen een organisatie met een familiaire sfeer waarvoor ik graag werk.” complimenteerde De Bijl. Een terugblik in de tijd leert ons dat 42 jaar geleden er nog maar 5.000 hectare natuur in beheer was, nu is daar maar liefst 13.000 hectare bijgekomen. Als proef op de som nam Mari het publiek mee op een vakantietrip van Jan Baan. Daarbij moest Jan de natuurgebieden turven die de revue passeerden. Maar liefst 22 gebieden werden genoemd.
Van mentor tot patroon van het Van Gogh NP i.o.
Voor Adriaan Geuze, landschapsarchitect van West 8, is Jan Baan een mentor geweest: “Jij zegt niet alleen wat, maar je doet het ook. Niet alleen van de ene procedure naar de andere, je zorgt ervoor dat er ook ergens een lintje doorgeknipt kan worden, zichtbare stapjes vooruit in het landschap van de toekomst.” De Groene Corridor bijvoorbeeld – de fietsallee tussen het centrum van Eindhoven en de markt van Oirschot – de verbinding vanuit de stad met Het Groene Woud, werd een Belvédère project. Daarmee werd het een landelijk voorbeeldproject voor hoe je cultureel erfgoed zichtbaar deel uit laat maken van ruimtelijke ontwikkelingsplannen. Iedereen verklaarde je voor gek, maar jij plantte gewoon de bomen langs de weg en bleef langs alle hobbels die genomen moesten worden, doorplanten. En daarmee is De Groene Corridor is een feit!” aldus Geuze.
Ook Yvo Kortmann, voorzitter van het Van Gogh NP i.o. getuigde zijn waardering voor Jan op zijn geheel eigen wijze als Opa Kip met een fabel over een vreemde eigenwijze vogel, uniek in zijn soort; het ‘ Zilverbaantje’. “Als grote inspirator en grondlegger van het Van Gogh NP i.o. wil ik jou namens het bestuur de titel geven van ‘Patroon van het Gogh NP i.o.’ Wat niet betekent dat je de baas bent, maar wel dé beschermheer.”
Persoonlijke anekdotes verbonden in een Liber Amicorum
Velen hadden graag persoonlijk afscheid genomen om tijdens de afscheidsborrel persoonlijke herinneringen op te halen. Omdat dat niet kon hebben we iets anders bedacht. Met veel enthousiasme hebben meer dan 70 (merendeel) Brabanders bijgedragen aan de samenstelling van een Liber Amicorum. Zonder uitzondering persoonlijke geschriften. Woorden die veelvuldig terugkomen zijn: grote parate kennis, gedrevenheid, principieel, verbindend vermogen, hoeder van het Brabants model. We citeren één pakkende vergelijking; ‘Zoals de Sint-Jans Kathedraal hoort bij Den Bosch , Philips bij Eindhoven, de KMA bij Breda, zo hoort Jan bij Brabants Landschap.’
Ereburger van Brabant en uitreiking Provinciepenning
Als slotstuk van de bijeenkomst kwam de Commissaris van de Koning, Ina Adema, aan het woord. Adema nam het publiek mee terug in de tijd. Natuur en landschap vanaf de oprichting van Brabants Landschap (1932) tot en met de aanstelling van Jan Baan als directeur. “Net niet de helft van het bestaan van Brabants Landschap heb je als werknemer meegemaakt. Zolang heb je je ingezet als pleitbezorger voor natuur en landschap. Beiden verenigd in één organisatie die momenteel zo’n 18.000 hectare en 490 gebouwen, waaronder talloze monumenten, telt.” Jan Baan kreeg de hoogste onderscheiding van Brabant op grond van zijn bijzondere verdiensten voor natuur en cultuur in de provincie en zijn rol als bruggenbouwer tussen natuur en landbouw.
Samenwerken in Brabant, een inspirerende wederkerigheid
Jan Baan eindigt de dag met de bevleugelende woorden: “Samenwerken in het Brabantse landschap en met het Brabants Landschap staat voor mij gelijk aan een ‘inspirerende wederkerigheid’ en om die reden lukt het ons wél in Brabant om het Natuurnetwerk af te maken. Wat dat is waarvoor we het uiteindelijk doen: behoud van een waardevol landschap en zorgdragen voor alles wat daarin kwetsbaar is.” Zoals zijn zoon – dominee – mooi zei: “Het is toch iets vreemds, veel van waarde wordt juist bedreigd.” En daarom zet Brabants Landschap met de aanstekelijke passie van Jan Baan het werk voort als een rentmeester in de ware zin des woords.